In deze serie nemen we je mee over de grens: van de straten van Paramaribo tot de pleinen van Islamabad. Wat betekent 8 maart voor vrouwen wereldwijd? Hoe wordt het gevierd? Welke strijdpunten zijn actueel – en wat kunnen wij daarvan leren? Deze blogs worden niet alleen gelezen, maar ook bewaard. Ze maken deel uit van het digitale erfgoed van Nederland, gearchiveerd door de Koninklijke Bibliotheek. Daarmee is deze serie niet alleen voor vandaag – maar ook voor morgen.
Internationale Vrouwendag in Iran
“Vrouw, leven, vrijheid – de prijs van protest”
Hoe wordt Internationale Vrouwendag in Iran gevierd?
Officieel wordt Internationale Vrouwendag op 8 maart niet erkend door de Islamitische Republiek Iran. In plaats daarvan kent het land een eigen “Vrouwendag” op de verjaardag van Fatima Zahra, de dochter van de profeet Mohammed. Maar dat weerhoudt Iraanse vrouwen er niet van om 8 maart als actiedag te gebruiken – vaak met grote persoonlijke risico’s.
In de hoofdstad Teheran en andere steden worden pogingen gedaan tot bijeenkomsten, lezingen of protesten, maar deze worden meestal snel verboden of opgebroken door de autoriteiten. Toch blijven vrouwenrechtenactivisten 8 maart aangrijpen om te pleiten voor vrijheid, gelijkheid en het recht op zelfbeschikking.
Thema’s en uitdagingen
De situatie voor vrouwen in Iran is ernstig en complex. Belangrijke strijdpunten:
Dwang tot het dragen van de hijab, met harde straffen bij overtreding.
Structurele discriminatie in wetgeving, zoals het familierecht, erfrecht en bewegingsvrijheid.
Politieke onderdrukking van vrouwelijke activisten, waaronder gevangenisstraffen en marteling.
Toegang tot onderwijs en werk wordt bemoeilijkt door de overheid en sociale controle.
Sinds de dood van Jina (Mahsa) Amini in september 2022, die werd gearresteerd door de zedenpolitie omdat haar hoofddoek ‘niet correct’ zat, zijn vrouwenprotesten wereldwijd bekend geworden onder de leus:
“Vrouw, leven, vrijheid” (Zan, Zendegi, Azadi in het Koerdisch)
Deze slogan werd het symbool van een bredere revolutie – waarin vrouwen, jongeren en mannen samen optrekken tegen onderdrukking.
Historische context
Voor de Islamitische Revolutie van 1979 vierden veel vrouwen Internationale Vrouwendag wél openlijk. Na de revolutie werd de dag verboden, en begon een lange periode van onderdrukking van vrouwenrechten. Toch is 8 maart voor veel activisten een symbool van verzet gebleven.
In de jaren 2000 en 2010 probeerden groepen feministen – zoals de initiatiefnemers van de One Million Signatures Campaign – om binnen de wet vreedzaam actie te voeren voor wetswijzigingen. Veel van hen zijn gearresteerd, gevlucht of monddood gemaakt.
Stem uit Iran
“8 maart is voor mij de dag waarop ik stilsta bij mijn zussen in de gevangenis, bij Mahsa, bij onze moed. We mogen misschien niet op straat lopen, maar onze stemmen gaan de wereld over.”
– Parisa, mensenrechtenadvocaat (in ballingschap)
Wat kunnen wij leren?
De moed van Iraanse vrouwen – vaak jong, goed opgeleid en activistisch – is inspirerend. Ondanks gevaar blijven zij vechten voor hun vrijheid, niet alleen op 8 maart maar elke dag. De internationale vrouwenbeweging kan daar veel van leren: solidariteit is geen luxe, maar noodzaak. Vrouwendag is in Iran geen viering, maar een daad van verzet.
