Internationale Vrouwendag in Zuid-Afrika
“Van Apartheid tot activisme: de blijvende kracht van Zuid-Afrikaanse vrouwen”
Een geschiedenis van verzet
Zuid-Afrika kent een indrukwekkende traditie van vrouwenactivisme. Lang voordat Internationale Vrouwendag wereldwijd op 8 maart gevierd werd, speelden Zuid-Afrikaanse vrouwen al een sleutelrol in de strijd tegen ongelijkheid, racisme en patriarchale structuren.
Het bekendste historische voorbeeld is de vrouwenmars van 9 augustus 1956, toen meer dan 20.000 vrouwen van alle rassen naar Pretoria trokken om te protesteren tegen de verplichte paswetten van het apartheidsregime. Hun leus, “Wathint’ Abafazi, Wathint’ Imbokodo” “Als je een vrouw aanraakt, raak je een rots aan” groeide uit tot een nationaal symbool van vrouwelijke kracht.
Die dag, 9 augustus, wordt in Zuid-Afrika nu gevierd als Nationale Vrouwendag, terwijl 8 maart wordt gezien als onderdeel van de bredere internationale solidariteitsbeweging.
Internationale Vrouwendag vandaag
Op 8 maart vinden in Zuid-Afrika door het hele land marsen, conferenties, lezingen en culturele evenementen plaats. De thema’s zijn vaak urgent en confronterend:
Gendergerelateerd geweld en femicide
Economische ongelijkheid
Reproductieve rechten
Politieke representatie
Toegang tot onderwijs en zorg
Vrouwenbewegingen zoals People Opposing Women Abuse (POWA), Sonke Gender Justice en Women and Democracy Initiative grijpen Vrouwendag aan om bewustwordingscampagnes te lanceren, rapporten te publiceren en het gesprek over machtsmisbruik en genderrollen te versterken.
Femicide en veiligheid
Zuid-Afrika wordt vaak aangeduid als een van de gevaarlijkste landen ter wereld voor vrouwen. Volgens cijfers van de Zuid-Afrikaanse politie wordt elke drie uur een vrouw vermoord, meestal door een partner of ex-partner. De golf van protesten die in 2019 losbarstte na de moord op de 19-jarige studente Uyinene Mrwetyana leidde tot de beweging #AmINext, die sindsdien een vaste plaats heeft in de Vrouwendagdemonstraties.
“Wij zijn de dochters van vrouwen die tegen apartheid vochten, maar wij vechten nu tegen iets anders: onzichtbaarheid, armoede en geweld.”
– Thandi, activiste uit Kaapstad
Rond 8 maart worden herdenkingen georganiseerd voor slachtoffers van femicide, vaak gecombineerd met educatieve workshops over veiligheid, wetgeving en seksuele rechten.
Economische en sociale strijd
Naast veiligheid ligt de nadruk in Zuid-Afrika op economische rechtvaardigheid. Vrouwen vormen een groot deel van de informele economie, als straatverkopers, huishoudhulpen en zorgverleners, maar verdienen vaak nauwelijks genoeg om te overleven.
Op Internationale Vrouwendag worden daarom acties gehouden voor gelijk loon, krediettoegang voor vrouwelijke ondernemers en ondersteuning van vrouwelijke boeren.
In townships en plattelandsregio’s organiseren NGO’s vaak markten of “community dialogues” waar vrouwen hun verhalen delen over werk, zorg, geweld en emancipatie.
Intersectioneel feminisme
De Zuid-Afrikaanse vrouwenbeweging is uitgesproken intersectioneel. De nalatenschap van apartheid en kolonialisme speelt nog steeds een rol in discussies over klasse, ras en gender. Vrouwen van kleur, queer vrouwen en migrantenvrouwen eisen erkenning van hun specifieke ervaringen.
Ook jongerenbewegingen spelen een steeds grotere rol. Studentencollectieven als #FeesMustFall Feminists koppelen onderwijsrechten en economische ongelijkheid aan de strijd voor gendergelijkheid. Rond 8 maart gebruiken zij universiteiten en sociale media als platforms om hun boodschap te versterken.
Kunst en cultuur als activisme
Zuid-Afrikaanse kunstenaars, dichters en muzikanten gebruiken Vrouwendag om verhalen van verzet en hoop te vertellen. Theatergroepen brengen stukken over gendergeweld en zangeressen zoals Simphiwe Dana en Sho Madjozi combineren feministische thema’s met muziek en poëzie.
In musea en galerieën worden foto-exposities georganiseerd waarin vrouwen uit verschillende gemeenschappen worden geportretteerd als leiders, overlevenden en bouwers van de toekomst.
Wat kunnen wij leren?
Zuid-Afrika leert ons dat de strijd voor vrouwenrechten altijd gelaagd is. Van raciale bevrijding tot economische zelfstandigheid, van veiligheid tot waardigheid: de Zuid-Afrikaanse Vrouwendag verbindt verleden en heden.
De woorden van 1956 klinken nog steeds: “Wathint’ Abafazi, Wathint’ Imbokodo.” Wie vrouwen aanraakt, raakt een rots aan. Internationale Vrouwendag herinnert eraan dat die rots wereldwijd blijft staan – in solidariteit, strijd en hoop.
Meer lezen: POWA – People Opposing Women Abuse
