Is er iets mis in de hersenpan van mannen?
Wanneer je naar de gevangeniscijfers kijkt, lijkt het antwoord bijna voor de hand te liggen. In Nederland bestaat ruim 95% van de gevangenispopulatie uit mannen. Wereldwijd is dat zo’n 93%. Slechts een kleine minderheid van de gevangenen is vrouw. Het roept een confronterende vraag op: waarom vullen mannen massaal de gevangenissen, en vrouwen nauwelijks?
Biologie of verantwoordelijkheid?
Het is verleidelijk om te wijzen naar biologie. Mannen hebben gemiddeld meer testosteron, wat samenhangt met agressief en risicovol gedrag. Ook tonen onderzoeken dat mannen vaker impulsief handelen en sneller spanning opzoeken. Dat verklaart deels waarom zij vaker betrokken zijn bij gewelds- of vermogensdelicten.
Maar biologie is geen vrijbrief. Het is een factor, geen excuus. Miljoenen mannen leven immers zonder ooit een misdrijf te plegen. Biologie bepaalt hooguit de neiging; de keuze blijft bij de mens zelf.
De invloed van sociale normen
Een tweede verklaring ligt in de manier waarop jongens worden opgevoed. Jongens horen nog steeds: “Niet huilen, wees stoer, sla maar terug.” Meisjes daarentegen krijgen vaak mee dat ze zich moeten aanpassen, rustig moeten zijn en conflicten moeten vermijden. Het effect laat zich raden: waar meisjes leren te internaliseren, leren jongens externaliseren.
Ook hier geldt: het verklaart, maar het ontslaat niemand van verantwoordelijkheid. Een man die zijn partner mishandelt of een buurman berispt met geweld kan zich niet verschuilen achter de zin “zo heb ik het geleerd”. Normen zijn veranderbaar – en dus ook gedrag.
Omstandigheden en ongelijkheid
Armoede, werkloosheid en sociale uitsluiting vergroten de kans op criminaliteit. Omdat mannen wereldwijd vaker in de rol van kostwinner zitten, voelen zij die druk sterker. Ook zijn ze oververtegenwoordigd in risicovolle sectoren en in groepen die weinig toekomstperspectief hebben.
Maar opnieuw: niet elke arme man wordt crimineel. Omstandigheden vergroten de kans, ze dwingen niemand.
Macht en entitlement
Een vaak onderbelicht punt is dat criminaliteit van mannen niet alleen gaat over geld of impulsiviteit. Het gaat ook over macht. Veel gewelds- en zedendelicten zijn het gevolg van een diepgeworteld idee: ik heb er recht op. Recht op de controle in een relatie. Recht op het lichaam van een vrouw. Recht op de voorrang in de maatschappij.
Dat is geen biologisch gegeven. Dat is een cultuurprobleem. En zolang mannen elkaar niet aanspreken op dit misplaatste recht, blijft dit gedrag bestaan.
Verklaring is geen excuus
De kern is dit: er zijn talloze verklaringen waarom mannen vaker crimineel gedrag vertonen. Maar verklaring is geen excuus. Wie geweld gebruikt, steelt of grenzen overschrijdt, doet dat niet omdat zijn DNA hem daartoe verplicht. Hij doet het omdat hij een keuze maakt en vaak omdat de omgeving hem die keuze te makkelijk laat maken.
Wat kunnen we ermee?
-
Opvoeding: Jongens leren dat kwetsbaarheid geen zwakte is, maar kracht.
-
Onderwijs en beleid: Jongens en mannen aanspreken op verantwoordelijkheid, niet pamperen.
-
Straffeloosheid tegengaan: Zwaarder inzetten op vervolging en preventie, zeker bij partnergeweld en seksueel geweld.
-
Mannen zelf: De vraag stellen: waarom doen wij dit, en wat kunnen wij anders doen?
Conclusie
Is er iets mis in de hersenpan van mannen? Nee. Maar er is wel iets mis in hoe we man-zijn hebben ingericht: de combinatie van biologie, aangeleerde normen, machtsdenken en gebrek aan consequenties zorgt voor die enorme oververtegenwoordiging.
Excuses zijn er dus niet. Uitleg wel. En verantwoordelijkheid des te meer.
