Zonder highs geen lows, zonder kwaad geen goed en zonder donker geen licht. Het concept van Yin en Yang komt overal in terug, zo ook in het feminisme. Zonder onderdrukking geen strijd voor vrijheid en rechten – maar met deze nieuwe rechten en vrijheden komt ook een nieuwe vorm van onderdrukking.
Feminisme
De afgelopen decennia hebben we als maatschappij meerdere golven van feminisme ervaren. De eerste golf, waarvan onder andere Aletta Jacobs een boegbeeld was, richtte zich op juridische en politieke obstakels. De strijd voor stemrecht, toegang tot onderwijs, meer beroepsmogelijkheden voor vrouwen en rechten binnen het huwelijk. Het idee dat je als vrouw niet gelijk was aan je man binnen je eigen huwelijk is voor veel jonge vrouwen tegenwoordig ondenkbaar. Toch is deze realiteit minder ver van ons verwijderd dan we soms denken. De aanname dat feministische strijd door de jaren heen veel voor vrouwen heeft bereikt, wordt uitgedaagd door een nieuw opkomend probleem binnen dezelfde maatschappij.
De tweede golf van het feminisme bouwde voort op de eerder behaalde rechten. Vrouwen stonden al sterker en streden tegen ongelijkheid en onveiligheid op het gebied van seksualiteit en integriteit. Ze benadrukten hun eigen expressie als zelfstandige individuen, gelijkwaardig aan mannen. De huidige generatie wordt vaak aangeduid als het moderne feminisme, met een focus op verdere gendergelijkheid, digitaal activisme, het aankaarten van extreme en complexe onderwerpen en het streven naar rechtvaardigheid in de voortdurende strijd voor gelijke rechten binnen verschillende contexten.
De voortdurende strijd kan worden vergeleken met de uitdrukking: ‘één stap vooruit, twee of drie stappen achteruit’. Elke vooruitgang brengt nieuwe, vaak onvoorziene obstakels met zich mee. Dit sluit aan bij het concept van Yin en Yang – zonder onderdrukking geen strijd voor gelijke rechten. De huidige feministische golf brengt dan ook een nieuwe vorm van moderne onderdrukking met zich mee.
Focus op vrouwen
Jarenlang lag de focus op vrouwen: vrouwen voor vrouwen, moeders voor hun dochters, generatie op generatie. Maar zijn we in deze focus niet ergens de ontwikkeling van een deel van de jongens tot man vergeten? We hebben de onafhankelijke, krachtige en vrije vrouw gecreëerd, maar hebben we mannen geleerd hoe met deze vrouwen om te gaan? Net zoals vrouwen niet gegeneraliseerd kunnen worden, geldt dit ook voor mannen. Toch is er een groep mannen die zich ‘achtergebleven’ of ‘ondergewaardeerd’ voelt.
Het concept van de ‘achtergebleven’ man kan vreemd klinken, maar in de context van onzekerheid, culturele normen en waarden en genormaliseerde machtsverdelingen, wordt het logischer. Het idee dat mannen en vrouwen gelijk zijn, kan verkeerd worden geïnterpreteerd – mannen en vrouwen zijn namelijk niet identiek. Anatomisch en psychologisch zijn er duidelijke verschillen. Dat betekent echter niet dat we niet gelijkwaardig zijn. Gelijkwaardigheid houdt in dat we als mens, ongeacht geslacht, geloof, lichamelijke of geestelijke beperkingen, met dezelfde waarde worden behandeld. Maar stel je voor dat je een man bent die hard werkt en meerdere tegenslagen in zijn jeugd heeft gehad, met bijvoorbeeld een emotioneel afwezige ouder. Overal om je heen zie je termen als ‘vecht voor vrouwen’, ‘vrouwen zijn gelijk’, ‘help of doneer voor vrouwenrechten’. De complexiteit van je eigen moeilijke en eenzame leven, terwijl er maatschappelijk niemand voor jou lijkt te vechten, creëert een gevoel van misplaatste frustratie, oneerlijkheid en buitengeslotenheid.
Deze groep mannen ontkent de problemen van vrouwen niet, maar projecteert deze op zichzelf. Ze begrijpen de generatielange onderdrukking en intergenerationele trauma’s die hieruit zijn voortgekomen niet. ‘Waarom moet het steeds om vrouwen gaan? Wie vecht er voor ons?’
Gelijkwaardigheid is een eeuwigdurende strijd
Een goede vraag. Zoals eerder genoemd, is de strijd voor gelijkwaardigheid een voortdurende strijd. We leven nu in een tijd waarin veel rechten waarvoor generaties vóór ons hebben gevochten, genormaliseerd zijn. Zo heb ik dit onlangs ervaren in een reeks rechtszittingen waarbij ik aanwezig was. Van de zeven functionarissen (rechter, griffier, officier van justitie, drie politieagenten en de bode) waren er vier vrouwen en drie mannen. Dit is een tekenend beeld van gelijkwaardigheid: niet de exacte verdeling in aantallen, maar de normalisatie dat er ongeveer evenveel vrouwen als mannen aanwezig zijn. De vrouwelijke rechter, mr. Wielders, ondersteund door griffier mr. dr. Van Welzen en officier van justitie Roelofs, toonden hun kracht en kennis. De balans tussen empathie en rechtvaardigheid was duidelijk zichtbaar, en het was vanzelfsprekend dat zij daar stonden vanwege hun bekwaamheid in hun beroep, niet vanwege hun geslacht.
De normalisatie van een aanzienlijk sterkere positie van vrouwen in vergelijking met een kleine honderd jaar geleden betekent niet dat het doel van het feminisme, of gelijkheid, is bereikt. Dit blijkt onder andere uit het probleem van moderne onderdrukking.
Moderne onderdrukking
De rechten waarvoor vrouwen zo hard hebben gestreden, garanderen zelfs in de huidige maatschappij niet altijd de vrijheid waar ze voor staan. Stemrecht is hier een goed voorbeeld van: het recht om actief te stemmen hebben vrouwen pas sinds 1919. Daarvoor bestond wel het zogenoemde kiesrecht, maar dat recht was alleen toegekend aan mannen. Stemrecht betekent dat je tijdens verkiezingen je stem mag uitbrengen op basis van je eigen vrijheid en je eigen mening. Moderne onderdrukking uit zich in dit geval vaak binnen afhankelijkheidsrelaties, zoals tussen man en vrouw of vader en kind, waarbij de man de politieke visie van het gezin bepaalt en zijn vrouw (en eventueel volwassen kinderen) wordt verwacht met hem mee te stemmen. Ja, de vrouw heeft in dit scenario officieel stemrecht, maar waar blijft haar eigen vrijheid en mening? Op deze manier krijgt de man feitelijk een dubbele stem, een verdubbeling van zijn recht?
Moderne onderdrukking vind je ook terug op financieel gebied. Vandaag de dag zijn in theorie alle beroepen toegankelijk voor vrouwen, en ongelijkheid op de arbeidsmarkt en discriminatie weerhouden ons vrouwen er niet van om zelf geld te verdienen. Een recht dat getrouwde vrouwen tot 1956 niet hadden, omdat ze daarvoor als handelingsonbekwaam werden gezien. Ongetrouwde vrouwen werkten hard en zwaar onderbetaald in een aantal selectieve beroepen, omdat het merendeel enkel ‘geschikt’ werd geacht voor het mannelijk geslacht. Het is belangrijk dat de vrouw zelf geld verdient en bijdraagt aan haar gezin waar nodig. Moderne onderdrukking manifesteert zich met betrekking tot dit recht in de 50/50-verdeling. De 50/50-verdeling is een normale en respectvolle manier om in een relatie met elkaar tot afspraken te komen over de financiële verdeling in het huishouden, mits dit op gelijkwaardige voet gebeurt. Aan de verdeling naar inkomen of draagkracht wordt in deze vorm van onderdrukking geen gehoor gegeven, maar gaat het om een verdeling uit principe. Dit betekent dat als er sprake is van een groot inkomstenverschil, de vrouw in verhouding tot haar inkomen een oneerlijke verdeling van de kosten draagt en disproportioneel minder overhoudt dan haar man na het betalen van de gedeelde lasten. Denk hierbij aan een vrouw die parttime werkt en de rest van haar tijd besteedt aan de opvoeding van het gezin waardoor ze nog minder dan de helft van haar partner verdient. Toch verwacht haar man dat zij een even groot gedeelte van de lasten voor haar rekening neemt, waardoor hij een veel groter vrij te besteden bedrag overhoudt voor zijn hobby’s of interesses, in tegenstelling tot de vrouw. Niet alleen in gevallen van parttime werken of in gezinsverband met kinderen, maar ook in situaties waarbij de vrouw met een fulltime baan aanzienlijk minder verdient dan haar partner, is deze verdeling in steeds meer huishoudens te vinden. Een opkomend probleem waarover vrouwen het moeilijk vinden om te praten maar waar ze wel veel frustraties over hebben. Alle rechten waar vrouwen voor strijden staan voor een gelijkwaardige behandeling en een eerlijke benadering van het leven. Deze gelijkwaardigheid komt niet tot uiting in het grote verschil in bestedingsvrijheid binnen wat een opbouwende, liefdevolle en gelijkwaardige relatie tussen mannen en vrouwen zou moeten zijn.
Het probleem van moderne onderdrukking valt op omdat er ook veel mannen zijn die wel streven naar een eerlijke gezinsverdeling en gendergelijkheid. Aangezien onderdrukking jarenlang de norm was voor vrouwen, voelt moderne onderdrukking abnormaal aan – juist omdat veel mannen zich er niet schuldig aan maken.
Feminisme richt zich op gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, maar de strijdt blijft voortduren. Deze strijd gaat nu niet alleen meer over het behalen van overwinningen, maar ook over het betrekken van mannen bij deze emancipatie. Het verspreiden van kennis over de verworven rechten van vrouwen en het creëren van begrip is van essentieel belang voor het creëren van een samenleving waarin echte gelijkwaardigheid wordt bereikt.
“A whole generation worked to empower woman but forgot to teach men how to live with empowered woman.”
Over de auteur
Nadine van Beek is een gepassioneerde blogger die serieuze en emotioneel beladen thema’s op een toegankelijke manier weet te belichten. Met een vleugje creativiteit en een scherp oog voor nuance schrijft zij over onderwerpen die raken, prikkelen en aanzetten tot nadenken – altijd met een luchtige toon en een menselijk perspectief. Naast haar blogs is zij actief op sociale media, waar ze via @Regtgezet op Instagram bewustzijn verspreidt over huiselijk en seksueel geweld en taboes doorbreekt. Met haar open en eerlijke benadering nodigt Nadine je uit om samen de complexiteit van het leven te omarmen en verandering bespreekbaar te maken.
